AUTEURSRECHT – mag ik die foto gebruiken?

Een geanonimiseerde, waargetweette tweet over auteursrecht:

Beste gemeente, hoe komt mijn foto nou op jullie poster, verknipt, in slechte kwaliteit en zonder toestemming, bronvermelding of vergoeding?!? Dat kan echt niet!

Die tweet heeft ongetwijfeld iemand een vloek ontlokt.

Portretrecht: 'no pictures please'

Portretrecht: no pictures please

Is het eenmaal zover, dan is het voer voor de afdeling Communicatie. Maar publiekecommunicatie.nl is er juist voor alle ándere medewerkers van
(semi-)publieke instanties. Wat kun jij nou zelf doen om zoiets te voorkomen? De keuzetrap in de casus hieronder helpt je.

Maar eerst twee basisregels bij het maken van communicatie-uitingen:

  1. Denk aan het auteursrecht, waaronder beeldrecht en portretrecht.
  2. Vermeld de maker. Niet alleen als dat geëist wordt – het is sowieso netjes.

We houden het hier voor het gemak even bij het gebruik van foto’s.

WIE VRAAG JE TOESTEMMING?

Op wikipedia staat een auteursrechtelijke eye-opener: de architect van de Erasmusbrug staat niet toe dat foto’s van de brug in reclame-uitingen gebruikt worden. Beeldrecht ligt dus niet alleen bij een fotograaf! Als je bijvoorbeeld een markant gebouw als hoofdonderwerp van een foto neemt (i.t.t. als achtergrond), moet je de architect om toestemming vragen. Veel partijen hebben zelf persfoto’s die je kunt opvragen.

In publieke communicatie wordt vaak straatbeeld gebruikt. Toevallig gefotografeerden kunnen geen bezwaar aantekenen als ze niet benadeeld worden. Maar hou het portretrecht in je achterhoofd, zeker als er minderjarigen of zichtbaar religieuze mensen op een foto staan of als de foto bij een negatief of beladen onderwerp gebruikt wordt. Voor een flyer over veranderingen in de zorg, kun je bij een paragraaf over incontinentie of dementie niet ongevraagd het hoofd van een oude van dagen gebruiken.

CASUS: FOTO VOOR NIEUWSBRIEF

Stel, je hebt toegezegd een stukje voor de nieuwsbrief aan te leveren over één van je projecten: een pas opgeleverd park. En oh ja, of je er ook een foto bij kunt leveren. Je vindt zo snel geen bruikbare foto tussen je eigen documenten, dus je zoekt verder. Hoe doe je dat zonder iemands auteursrecht te schenden? Loop even mee de keuzetrap af:

a) je kiest iets uit de interne beeldbank (als het goed is, zijn de foto’s daarin rechtenvrij, soms op voorwaarde dat je de fotograaf vermeldt)
of
b) je zoekt extern.

In dat laatste geval heb je weer 2 opties:

  1. Je kunt een foto laten maken of er één aankopen. Dan heb je vanzelf contact met de fotograaf of verkoper (Hollandse Hoogte bijvoorbeeld). Je moet meestal doorgeven waarvoor je de foto gaat gebruiken en krijgt dan te horen of dat mag.
  2. Je kunt op zoek gaan naar gratis materiaal: a) online of b) via via, bijvoorbeeld via het voor de opening ingehuurde evenementenbureau.

Onder optie 2 (a en b) wordt het lastiger. Je moet zelf op beeldrecht en portretrecht letten.

2a) Stel, je wilt een ‘voor-en-na’ maken. Je googlet en vindt een mooie oude foto van het gebied. Misschien kan de nieuwsbriefvormgever wel even die lelijke uitstoot boven de fabriek op de achtergrond wegwerken. Maar let op, ook als er geen © bij (of watermerk over) een foto staat, heeft de maker wel de rechten. Ga altijd na waarvoor je de foto mag gebruiken en of je hem mag (laten) bewerken. Soms staat er een Creative Commons-licentie bij: als je je aan die voorwaarden houdt respecteer je het auteursrecht.

Vaak staat dezelfde foto op veel plekken online. Dan kan ‘ie rechtenvrij zijn, maar daar kun je niet van uitgaan. Beeld op Wikipedia is wel rechtenvrij. In andere gevallen: probeer het origineel te vinden. Kun je de maker niet vinden of bereiken, dan heb je dus geen toestemming. Als je alle tijd van de wereld hebt, kun je archieven uitpluizen en is er een stichting die de rechten kan regelen. Maar je hebt niet alle tijd van de wereld. Hoe jammer ook, ga op zoek naar ander beeld. Misschien moet je je idee daarvoor omgooien.

2b) In het voorbeeld van de tweet over de poster, werd de foto via via geregeld. Dat leidde tot een misverstand. Degene die de poster heeft gemaakt, heeft het beeld niet zelf ‘gejat’. De verantwoordelijk ambtenaar heeft met de beste bedoelingen, in (te) goed vertrouwen gewerkt. In een informeel belletje naar de organisator van het evenement in kwestie heeft hij of zij netjes om beeldmateriaal gevraagd, ervan uitgaande dat het goed zat met het beeldrecht. Mis. Vraag dus altijd expliciet of er toestemming is. Antwoorden als ‘dat denk ik wel’, voldoen niet.

Wie van de partijen in deze kwestie het beeld ook nog eens naar eigen inzicht heeft bewerkt, vertelt het verhaal niet. Ook daarvoor is toestemming nodig.

AUTEURSRECHT SCHENDEN = IMAGO SCHADEN

Op de poster waarover de tweet ging en op onze fictieve nieuwsbrief prijkt het gemeentelogo. En zelfs al kun je de schade verhalen op één van de andere partijen, in de ogen van de rest van de wereld heeft ‘de gemeente’ weer iets verkeerd gedaan.

p.s. Ja, ik heb de auteur gevraagd of ik zijn tweet voor dit stukje mocht gebruiken. Dat mocht alleen geanonimiseerd. Dus helaas zonder de gewraakte foto.

This entry was posted in beeld and tagged , , , , , , . Bookmark the permalink. Post a comment or leave a trackback: Trackback URL.

Post a Comment

You must be logged in to post a comment.


This site is using the Seo Wizard Wordpress plugin created by Seo Uk